Số 2025.05

Dec. 9, 2025

Lâu lắm mình mới quay lại viết một thứ gì đó, nhân đợt vừa rồi bị chấn thương ACL và PCL. Về với không gian cũ, mình đã tạo ra nhiều thay đổi về mặt nội thất với không gian mà mình sẽ gắn bó trong 2 tháng tới này khi thấy tầm ảnh hưởng rất lớn của ánh sáng, chất liệu, màu sắc không gian tới tâm lý của bản thân. Sự thay đổi này không chỉ là một nơi để nuôi dưỡng, phục hồi năng lượng cho chính bản thân mà còn là một không gian văn hóa mới, tạo điều kiện để mời gọi những người xung quanh mình đến với một không gian của sự nhẹ nhàng trong đời sống. Những sự thay đổi nho nhỏ mà rõ rệt đã xuất hiện trong đời sống của mỗi người.

Với những tác động tích cực có thể tạo ra, cũng là dịp mình tự vấn bản thân. Nhớ những lần mình deep work, như chẳng hạn gần đây với bảng gỗ Sudoku, gợi lại một cảm giác đã bỏ quên với bản thân. Tình cờ một buổi chiều mình nghịch NotebookLM, tìm lại về cuốn The Shallow cách đây 8 năm mình đọc, bắt gặp được một video thảo luận ngắn vào tháng 10 năm 2025 của Cal Newport trên kênh Youtube của anh ấy. Cuốn Deep Work (2016) của Cal mình chưa đọc, nhưng có hiểu được một khái niệm anh ấy nhắc tới trong video này là “deep collaboration”, và rộng hơn là “deep” nói chung, thi cách tương tác với AI của chúng ta đang làm chúng ta nhàn hơn, và bớt “deep” hơn. Thông qua nghiên cứu từ Metr mà Cal trích trong video, một cách đơn giản, để năng suất hơn thì thường ta cần gia tăng cường độ và thời gian của sự tập trung chủ động, chẳng hạn, như trong ví dụ của Cal về việc dùng bảng trắng làm “deep” khi thảo luận với những nhà toán học khác, trong khi, những lập trình viên kỳ cựu làm việc bằng tương tác với AI ở nghiên cứu của Metr thì tăng cường sự thư giãn và giảm cường độ của sự tập trung chủ động mà “deep work” cần có. Nói chung, với các tương tác “cybernetic collaboration” theo xu hướng thiết kế AI hiện tại thì mặc định sự “khó khăn” của gia tăng cường độ tập trung chủ động sẽ càng ít dần hơn. Đến đoạn này mình cần nhờ tới sự trợ giúp của AI thử cắt nghĩa qua “whiteboard effect” mà Cal đề cập trong cuốn sách, nguyên văn như sau:

A major factor behind the whiteboard effect is that having someone present who expects you to solve a problem forces you to confront the reality that you might not be able to do so as easily as you thought. This pressure sharpens your thinking.

Một trong những lý do chính khiến “hiệu ứng bảng trắng” mạnh mẽ đến vậy chính là: khi có một người đứng đó và kỳ vọng bạn phải giải quyết được vấn đề, bạn buộc phải đối diện với thực tế rằng mọi thứ có thể không dễ dàng như mình tưởng. Chính áp lực ấy làm sắc bén tư duy của bạn.

Và loanh quanh lúc viết vài dòng cuối bài viết này, mình đang tạo một môi trường với “whiteboard effect” cho đứa cháu của mình. “whiteboard effect” thực ra chỉ là một phần trong cuộc đối thoại giữa hai cậu cháu, mà phần nhiều là “khiêu vũ” với những gì cháu nó đang hình dung về bài tập.