Gần đây khi thấy giữ lại những thứ thực sự giá trị trong đời sống cá nhân, và bắt đầu thấy sự tập trung của bản thân bị chuyển hướng, tôi đã mất một thời gian để lần mò lại tâm trí trong một chuyến đi dạo vô định giữa những con phố lạ vào ban đêm và chợt nhận ra đời sống này bắt đầu làm ta, hay cụ thể hơn là trực giác ta, bớt nhạy bén hơn, chứ không phải do bản thân không “tích hợp đủ” những thứ tiêu khiển mà xã hội cung cấp sẵn. Và có lẽ, cũng vì thế mà khi hành trình khám phá cái self đã đủ khó khăn khi mọi sự chú ý được đưa tới persona, việc tích hợp cả hai hành trình này, thay vì chỉ có persona, vào những hoạt động thường nhật trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. (cảm ơn một bài viết trên Facebook làm tôi gợn gợn mãi để nghĩ về mối quan hệ giữa persona và self).
Một trong số những cách để trực giác ta trở nên nhạy bén hơn, đó là thay đổi bối cảnh. Tùy thuộc vào khả năng của mỗi người mà đó có thể là khám phá qua cách thay đổi chút về persona, hay thay đổi về không gian xung quanh.
Tiếp bước vài ngày sau, tôi nhận ra một cụm từ định hình đáng kể sự chú ý của bản thân một người cho một vấn đề nào đó. Chẳng hạn với “dopamine detox” thường với những mô tả về lợi ích của rất nhiều người sẽ hướng tới những giá trị của tương lai mà không thực sự trải nghiệm được “boredom” của hiện tại, nhưng khi nhìn nhận cụm từ này như một sự chuyển dịch thói quen thì sẽ thấy một bức tranh toàn cảnh hơn. Dopamine không phải là một thứ ta tránh né như tránh hủi, làm như vậy khác nào tự chặn nguồn sống của cuộc đời này, cái mà nhiều người không cẩn thận khi tiếp nhận phong trào stoic, NoFAP, hay đơn thuần dùng dopamine detox. Và trên thực tế, dopamine detox này gắn với một đặc điểm trong tâm lý khác: novelty-seeking. Ở một bài viết trên nytimes, chia sẻ của C. Robert Cloninger, nhà tâm thần học phát triển bài test tính cách để đo lường đặc điểm này: “Novelty-seeking is one of the traits that keeps you healthy and happy and fosters personality growth as you age”, “It can lead to antisocial behavior,”, “but if you combine this adventurousness and curiosity with persistence and a sense that it’s not all about you, then you get the kind of creativity that benefits society as a whole.”. Và nhìn từ góc độ văn hóa, thì gen “neophilia”, hay “gen nhập cư” có được ở những người thích sự mới lạ từ những cuộc di cư lớn từ cách đây hàng chục nghìn năm. Một cuốn sách mang tên New: Understanding Our Need for Novelty and Change, không còn xuất hiện trên trang web chính chủ, sẽ gợi mở thêm những câu chuyện mới khác.
Ở bài viết trên còn nhắc tới một trait, self-transcendence, về quá trình nới rộng/bốc hơi về ranh giới cá nhân, và Vicktor Frankl chia sẻ, “The essentially self-transcendent quality of human existence renders man a being reaching out beyond himself”
Khi mà, không như một trải nghiệm trước kia từ một nhóm bạn mang tới một ấn tượng xấu về novelty, tôi chủ đích biết được mối quan hệ nên có một cách lành mạnh với novelty, tôi có hình dung, và quan sát đời sống một cách rõ ràng hơn, bản thân bằng cách nào có thể mời gọi novelty một cách thực sự đỉnh cao vào đời sống cá nhân mình. Dĩ nhiên là neophiliacs cần những nền tảng để chạm tới những đỉnh cao đó, vì đời sống hiện đại cung cấp một cách dễ dãi những dopamine tầm thường cho đại chúng, hay như chuyện những phần mềm bản mới nhất không phải lúc nào sẽ tương thích trơn chu với những phần mềm có sẵn trên một hệ thống.
Edit 1 (14/03/2025): Chốt bút vào một ngày có nắng sau nồm ẩm từ chùa Hương đi về.